Vergi denetimi, mali denetimin bir unsuru olarak kabul edildiği için mali denetimle amaçlanan, kamuoyunu bilgilendirme, kamu kaynaklarının etkin kullanılması, ilgili faaliyeti yürüten birimlerin sorumluluklarının tespit edilebilmesi gibi amaçlar vergi denetimi içinde geçerlidir.[1]
Vergi denetiminin amacı, mali amaç, ekonomik amaç, sosyal amaç ve hukuki amaç olarak sayılabilir.[2] Vergi denetiminde mali amaçla, esas olarak vergi kaçakçılığıyla mücadele edilerek vergi gelirlerinin artırılmasına çalışılır.[3] Bir ülkede, kazancın vergi idaresinin bilgisi dışına çıkarma, yurt dışı kazancın gizlenmesi, kişisel giderlerin işletme giderleri arasında gösterilmesi, sahte belge kullanılması, haksız vergi iadesi talep edilmesi, örtülü sermaye transferi gibi yollarla vergi kaçakçılığı yapılabilmektedir.
Vergi denetiminin mali amacı ile hem vergi kaçakçılığı önlenmeye çalışılır hem de vergi kaçırmaya olan eğilimin azalması sağlanır.[4] Mali amaçta, vergi denetimi ile mevcut vergi potansiyeli en iyi şekilde değerlendirilerek ülke gelirlerinin artırılması hedeflenmektedir. Bu sayede, vergilendirme dışı tutulmuş kaynaklar ortaya çıkarılarak devlet fonksiyonlarının yerine getirilebilmesi için daha rahat hareket edebilme imkânı sağlanır.[5] Vergi denetiminde ekonomik amaç ile kayıt dışı ekonomi ile mücadele ve bu sayede enflasyonist etkilerin azaltılmasına yardımcı olmak kastedilmektedir.[6]
Ekonomide kayıt dışılığın artması devletin vergi gelirlerinde azalma olmasının yanı sıra gelir dağılımında bozulmaya ve haksız rekabete sebep olur.[7]
Vergi denetimine verilen önem, siyasi irade tarafından belirlenen maliye politikası çerçevesinde, o ülkedeki ekonomik büyüme ve kalkınmanın dengeli şekilde sağlanmasına katkıda bulunur.[8] Vergi denetiminin sosyal amacı ile gelir dağılımında adaletin sağlanması için herkesin ödeme gücüne göre vergi ödenmesi sağlanmaya çalışılır.[9] Vergi denetiminin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi ile gelir elde eden herkesin bu gelirlerinden dolayı yasalarda öngörülen oranda vergi ödenmesi sağlanarak sosyal adalete ters düşecek durumların önüne geçmesi sağlanır.[10]
Vergi denetiminin hukuki amacıyla vergi kanunlarına uyumun sağlanması anlatılmak istenmektedir. Egemenlik gücüne dayanılarak çıkartılan kanunların herkese eşit olarak uygulanması, uyulmaması halinde yaptırımların tatbik edilmesi devletin saygınlığının ve gücünün bir göstergesi olarak kabul edilir.[11]
Vergi denetimi ile mükellef ve vergi idaresinin yasal düzenlemelere uygun hareket edip etmedikleri belirlenmeye çalışılır. Bu belirlemenin yapılması için vergi denetimi ile vergi yönetimin teftişi, vergi incelemesi ve vergisel kontroller yapılır. Teftiş ile örgüt işleyişinin kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, iç genelgelere uygun olup olmadığı araştırılır.
Vergi incelemesi ile ödenmesi gereken verginin doğruluğu tespit edilir. Vergisel kontroller ile de, yaygın ve yoğun vergi denetimi ya da cari denetim denen vergisel kayıtların tam ve doğru olması kontrol edilir.[12]
[1] Can, Şengöz, Aydın, a.g.e., s.430.
[2] Tekin, Çelikkaya, a.g.e., s.47.
[3] HUK 50. Yılı Armağanı, a.g.e., s.94.
[4] Cahit Yerci, Vergi Kaçırma Sorunu ve Soruna Karşı Avrupa Topluluğunda Uygulamalar, Maliye Dergisi, Mayıs- Haziran 1991, S:102, s.12.
[5] Can, Şengöz, Aydın, a.g.e., s.442.
[6] Tekin, Çelikkaya, a.g.e., s.48.
[7] Ahmet Esen, “Karapara ve Vergi İncelemesi”, Maliye Postası Dergisi, 1996, S:370, s.9.
[8] İsmail Can, “Ekonomik Krizlere Karşı Uygulanması gereken Vergi Politikası”, Maliye Dergisi, Ocak-Nisan 2003, s.95.
[9] Tekin, Çelikkaya, a.g.e., s.50.
[10] HUK 50. Yılı Armağanı, a.g.e., s.94.
[11] Ahmet Esen, “Acaba Maliyenin, Vergi İncelemesine Göre Yaptığı Tarhıyatların Sonuçlarından Haberi Var mıdır?”, Maliye Postası Dergisi, 1995, S:339, s.5.
[12] Can, Şengöz, Aydın, a.g.e.,
NOT: YAZILAR İZİNSİZ VE KAYNAK GÖSTERİLMEKSİZİN KULLANILAMAZ.
www.mukellef.net